آقا ضیاء عراقی

آقا ضیاء عراقی
فقیه و اصولی شیعه
اطلاعات فردی
نام کامل	ضیاءالدین علی بن ملا محمد عراقی
لقب	آقاضیاءِ عِراقی
تاریخ تولد	۱۲۷۸ق
زادگاه	سلطان‌آباد اراک
تاریخ وفات	۲۸ ذی‌القعده ۱۳۶۱ق(۱۶ آذر ۱۳۲۱ش
محل دفن	حرم امام علی(ع)
شهر وفات	نجف اشرف
اطلاعات علمی
استادان	سید محمد فشارکی• حسین خلیلی تهرانی • محمدکاظم خراسانی • سید محمدکاظم طباطبایی یزدی • فتح‌الله غروی اصفهانی
شاگردان	سید محسن طباطبائی حکیم • سید محمدتقی خوانساری • سید احمد خوانساری • سید ابوالقاسم خویی • سید عبدالاعلی سبزواری • سید محمدهادی میلانی و …
محل تحصیل	اراک، اصفهان، نجف
تألیفات	مقالات الاصول و …

ضیاءالدین علی بن ملا محمد عراقی معروف به آقاضیاءِ عِراقی؛ (۱۲۷۸-۱۳۶۱ق) فقیه و اصولی امامی قرن چهاردهم قمری بود. وی نزد اساتیدی چون سید محمد فشارکی، آخوند خراسانی و سید محمدکاظم یزدی تحصیل کرد. آقاضیاء را از استادان مشهور اصول فقه و از احیاکنندگان این علم به‌شمار آورده‌اند. سید محمدتقی خوانساری، سیدابوالقاسم خویی، سید محسن حکیم و میرزا هاشم آملی برخی از شاگردان اویند.

زندگی

آقاضیاء عراقی در سال ۱۲۷۸ق در سلطان‌آباد اراک به دنیا آمد. پدرش ملا محمدکبیر کزازی عراقی (اراکی) بود.

وی در شب دوشنبه ۲۸ ذی‌القعده ۱۳۶۱ق/ ۱۶ آذر ۱۳۲۱ش در نجف اشرف درگذشت و در ضلع غربی صحن حرم امیر المؤمنین در حجره دوم سمت چپ ورودی باب غربی معروف به باب العماره به خاک سپرده شد.

تحصیل

آقاضیاء مقدمات علوم دینی را در زادگاهش، نزد پدر و چند تن دیگر از فضلای آن دیار فرا گرفت. سپس به اصفهان رفت و از آقا سید محمدهاشم چهارسوقی، میرزا جهانگیرخان قشقایی، میرزا ابوالمعالی کلباسی استفاده کرد. سرانجام به عراق رفت رفت و در سامرا درس میرزا حبیب الله. بعد از آن به نجف رفت.

میرزا حبیب الله
آخوند محمدکاظم خراسانی
سید محمدکاظم یزدی
شیخ الشریعه اصفهانی
سید محمد فشارکی
میرزا حسین خلیلی
ابراهیم محلاتی شیرازی.

آقاضیاء مورد احترام استادان خود بود و از شاگردان ممتاز آخوند ملامحمدکاظم شناخته می‌شد. او با حاج شیخ عبدالکریم حائری هم سن و هم بحث بود.

تدریس

آقاضیاء حدود ۶۰ سال در نجف درس خارج فقه و اصول تدریس کرد. بعد از وفات استادش آخوند خراسانی(۱۳۲۹ق) تدادی از شاگردان آخوند در مجلس درس وی حضور می‌یافتند. سید موسی شبیری زنجانی از پدرش سید احمد زنجانی چنین نقل کرده‌است که دو را دیدم که از نظر بیان نظیر نداشتند که یکی از آنها آقا ضیاء بود.

مرجعیت

شاگردانش مرجع شدند و خودش نشد

شاگردان

ده‌ها نفر از طلّاب در محضر وی دانش آموختند و به درجه اجتهاد رسیدند. شاگردان مشهور وی عبارت‌اند از:

بنابر نقل سید موسی شبیری زنجانی، اعلم شاگردانش، شیخ محمدحسن علامی و سید محمد تقی خوانساری بودند و بعد از آنها سید احمد خوانساری، آمیر سید علی یثربی کاشانی و سید احمد خوانساری نسبت به دیگران برجسته بودند.

آثار علمی

آقاضیاء آثاری در زمینه فقه و اصول تألیف کرده‌است که مهم‌ترین آنها مقالات الأصول است. سایر آثار او به قرار زیر است:

تألیفات

مقالات الاصول
حاشیه فوائد الأصول
الحاشیة علی بیع‌المکاسب
تعلیقة استدلالیة علی العروة الوثقی
رسالة فی استصحاب‌العدم‌الازلی
رسالة فی‌اللباس‌المشکوک
روائع‌الامالی فی فروع‌العلم‌الاجمالی
شرح تبصرة العلامه (کتاب‌البیع)
شرح تبصرة المتعلّمین (در معاملات)
کتاب القضاء شرح تبصره المتعلمین

تقریرات

تقریراتی از دروس فقه و اصول آقاضیاء نوشته شده‌است. مهم‌ترین آن‌ها نهایة الأفکار است که شیخ‌محمدتقی بروجردی این کتاب را به پشتوانه ۴ دوره حضور در درس اصول آقا ضیاء نوشته‌است. سایر تقریرات عبارتند از:

الأصول، نوشته ابوالفضل نجم‌آبادی
الرسائل الفقهیة، نوشته ابوالفضل نجم‌آبادی
حاشیة المکاسب، نوشته ابوالفضل نجم‌آبادی
کتاب القضاء، نوشته ابوالفضل نجم‌آبادی
بدائع الافکار فی الأصول، نوشته میرزا هاشم آملی
المحاضرات فی فقه الرهن، نوشته میرزا هاشم آملی
تحریر الأصول، نوشته مرتضی مظاهری نجفی
منهاج الأصول، نوشته محمدابراهیم کرباسی

پانویس

↑ آقا ضیاء عراقی، مقالات الاصول، مجمع الفکر الاسلامی، مقدمه محمدمهدی آصفی، ج۱، ص۲۵؛ تاریخ وفات به شمسی بر اساس محاسبه با مبدل تاریخ.
↑ مقدمه محمدمهدی آصفی بر مقالات الاصول، مجمع فکر اسلامی
↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ج۲، ص۵۲۸
↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ج۳، ص۴۲۹
↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ج۲، ص۵۲۸
↑ آل‌محبوبه، ج۳، ص۲۸۳؛ آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام‌الشیعة: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، قسم۲، ص۶۰۳؛ طباطبائی‌حکیم، ج۳، ص۵۴.
↑ شریف، گنجینه دانشمندان، ج۷، ص ۱۲۷
↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ج۳، ص۴۳۰

منابع

شبیری زنجانی، سید موسی، جرعه‌ای از دریا، ج۳.
مقدمه محمدمهدی آصفی بر مقالات الاصول، مجمع فکر اسلامی

پیوند به بیرون

منبع مقاله:

[1] آقا ضیاء عراقی، مقالات الاصول، مجمع الفکر الاسلامی، مقدمه محمدمهدی آصفی، ج۱، ص۲۵؛ تاریخ وفات به شمسی بر اساس محاسبه با مبدل تاریخ.

[2] مقدمه محمدمهدی آصفی بر مقالات الاصول، مجمع فکر اسلامی

[3] شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ج۲، ص۵۲۸

[4] شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ج۳، ص۴۲۹

[5] شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ج۲، ص۵۲۸

[6] آل‌محبوبه، ج۳، ص۲۸۳؛ آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام‌الشیعة: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، قسم۲، ص۶۰۳؛ طباطبائی‌حکیم، ج۳، ص۵۴.

[7] شریف، گنجینه دانشمندان، ج۷، ص ۱۲۷

[8] شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ج۳، ص۴۳۰

فقیهان شیعه (قرن ۱۴ قمری) بر اساس سال درگذشت
ساکن ایران	احمد خوئینی(۱۳۰۷ق) • سید محمدباقر خوانساری(۱۳۱۳ق) • سید علی‌اصغر جاپلقی(۱۳۱۳ق) • محمدباقر فشارکی(۱۳۱۴ق) • سید محمد فشارکی(١٣١۶ق) • محمد اشرفی مازندرانی (حجت اشرفی)(۱۳۱۵ق) • ابوالفضل تهرانی(۱۳۱۷ق) • سید محمدهاشم خوانساری(۱۳۱۸ق) • محمدحسن آشتیانی(۱۳۱۹ق) • سید محمدمهدی خوانساری(۱۳۲۴ق) • حبیب‌الله خویی(۱۳۲۴ق) • حسنعلی تهرانی(۱۳۲۵ق) • شیخ فضل‌الله نوری(۱۳۲۷ق) • حبیب خراسانی(۱۳۲۷ق) • قربانعلی زنجانی(۱۳۲۸ق) • محمد شفیع بوشهری(۱۳۲۹ق) • محمدتقی آقانجفی اصفهانی(۱۳۳۲ق) • حبیب‌الله شریف کاشانی(۱۳۴۰ق) • محمد ارباب قمی(۱۳۴۱ق) • سید محمدباقر درچه‌ای(۱۳۴۲ق) • جواد ملکی تبریزی(۱۳۴۳ق) • نورالله نجفی اصفهانی(۱۳۴۶ق) • صادق آقا تبریزی(۱۳۵۱ق) • محمدباقر آیتی(۱۳۵۲ق) • سید ابوالقاسم دهکردی(۱۳۵۳ق) • عبدالکریم حائری یزدی(۱۳۵۵ق) • سید ابوالحسن انگجی تبریزی(۱۳۵۷ق) • سید حسن مدرس(۱۳۵۷ق) • ابوعبدالله زنجانی(۱۳۶۰ق) • محمدرضا مسجدشاهی(۱۳٦٢ق) • آقا نجفی قوچانی(۱۳۶۳ق) • یحیی خویی(۱۳۶۴ق) • مهدی اصفهانی(۱۳۶۵ق) • میرزا محمد فیض قمی (۱۳۷۰ق) • سید محمدتقی خوانساری(۱۳۷۱ق) • عبدالکریم بن ابراهیم خوئینی زنجانی(۱۳۷۱ق) • سید محمد حجت کوه‌کمری(۱۳۷۲ق) • مهدی آشتیانی(۱۳۷۲ق) • سید صدرالدین صدر(۱۳۷۳ق) • محمدجواد انصاری همدانی(۱۳۷۹ق) • سید حسین طباطبایی بروجردی(۱۳۸۰ق) • فاضل تونی(۱۳۸۰ق) • سید ابوالقاسم کاشانی(١٣٨١ق) • سید محمد بهبهانی(۱۳۸۳ق) • سید محمد محقق داماد(۱۳۸۸ق) • محمدتقی آملی(۱۳۹۱ق) • محمدصالح حائری مازندرانی(۱۳۹۱ق) • سید احمد شبیری زنجانی(۱۳۹۳ق) • ابوالحسن شعرانی(۱۳۹۳ق) • سید ابوالحسن رفیعی قزوینی(۱۳۹۵ق) • سید محمدهادی میلانی(۱۳۹۵ق) • میرزا احمد آشتیانی(۱۳۹۵ق) • رحیم ارباب(۱۳۹۶ق) • علی معصومی همدانی(۱۳۹۸ق) • عبدالرحیم ربانی شیرازی(۱۴۰۱ق) • سید محمدحسین طباطبائی(۱۴۰۲ق) • سید عبدالحسین دستغیب(۱۴۰۲ق) • سید اسدالله مدنی(۱۴۰۲ق) • محمد صدوقی(۱۴۰۲ق) • عطاءالله اشرفی اصفهانی(۱۴۰۲ق) • سیده نصرت امین(۱۴۰۳ق) • سید محمدکاظم شریعتمداری(۱۴۰۶ق)
ساکن عراق	زین‌العابدین مازندرانی(۱۳۰۹ق) • حسین‌قلی همدانی(۱۳۱۱ق) • سیدمحمدحسن شیرازی (میرزای شیرازی)(۱۳۱۲ق) • سیدمحمدحسین شهرستانی (شهرستانی ثانی)(۱۳۱۵ق) • محمدحسن مامقانی(۱۳۲۰ق) • محمدهادی تهرانی(۱۳۲۱ق) • محمدطه نجف(۱۳۲۳ق) • حسین خلیلی تهرانی(۱۳۲۶ق) • محمدکاظم خراسانی (آخوند خراسانی)(۱۳۲۹ق) • عبدالله مازندرانی(۱۳۳۰ق) • سید محمدسعید حبوبی (حَبّوبی کبیر)(۱۳۳۳ق) • سید اسماعیل صدر(۱۳۳۸ق) • سید علی داماد(۱۳۳۶ق) • سید محمدکاظم طباطبایی(۱۳۳۷ق) • محمدتقی شیرازی (میرزای دوم)(۱۳۳۸ق) • فتح‌الله غروی اصفهانی (شیخ الشریعة)(۱۳۳۹ق) • مهدی خالصی(۱۳۴۳ق) • ابوتراب خوانساری(۱۳۴۶ق) • شعبان گیلانی(۱۳۴۸ق) • سید حسن صدر(۱۳۵۴ق) • محمدحسین نائینی(۱۳۵۵ق) • ابوالحسن مشکینی(۱۳۵۸ق) • محمدحسین غروی اصفهانی(۱۳۶۱ق) • آقا ضیاء عراقی(۱۳۶۱ق) • سید ابوالحسن اصفهانی(۱۳۶۵ق) • محمد حرزالدین(۱۳۶۵ق) • سید علی قاضی طباطبایی(۱۳۶۶ق) • محمدحسین کاشف‌الغطاء(۱۳۷۳ق) • سید حسین آل‌علی شاهرودی(۱۳۷۳ق) • محمدحسن مظفر(۱۳۷۵ق) • سید عبدالحسین شرف‌الدین(۱۳۷۷ق) • سید جمال‌الدین گلپایگانی(۱۳۷۷ق) • محمدعلی غروی اردوبادی(۱۳۸۰ق) •سیدمحمدحسن حائری(۱۳۸۰ق) • سید عبدالهادی شیرازی(۱۳۸۲ق) • محمدرضا مظفر(۱۳۸۳ق) • محمد خالصی‌زاده(۱۳۸۳ق) • آقابزرگ تهرانی (۱۳۸۹ق) • عبدالحسین امینی(۱۳۹۰ق) • سید محسن حکیم (۱۳۹۰ق) • سید محمود حسینی شاهرودی(۱۳۹۴ق) • حسین حلی(۱۳۹۴ق) • سید حسن موسوی بجنوردی(۱۳۹۶ق) • سید مصطفی خمینی(۱۳۹۷ق) • سید محمدباقر صدر(۱۴۰۰ق)
ساکن هند	سیدعلی‌محمد نقوی (تاج‌العلماء)(۱۳۱۲ق)
ساکن عربستان	علی بن حسنعلی خنیزی(۱۳۶۲ق) • علی بن حسن خنیزی(۱۳۶۳ق)
ساکن سوریه	سید محسن امین(۱۳۷۱ق)
ساکن افغانستان	سید محمدسرور واعظ بهسودی(۱۳۹۸ق)
/ / / /